Droga wiodąca do zbiorowej nerwicy została już wytyczona. Potrzeba bezpieczeństwa i unikania lęku jest podłożem aktywnego dążenia do przystosowania się do wymagań anonimowych autorytetów. Jednostka usiłuje formować w sobie szablonowy charakter społeczny, zadaje gwałt swojej osobowości, byle tylko dostosować się do schematu zbiorowego charakteru. Człowiek, który ma już za sobą ten etap rozwoju, ocenia swoje otoczenie […]
Przeogromny jest wpływ anonimowych autorytetów na ludzką osobowość
Mój pacjent był gotów podporządkować się i przystosować do narzuconego z zewnątrz wizerunku człowieka idealnego kosztem utraty własnej indywidualności. Pojęcie indywidualizmu wywoływało w nim skojarzenia negatywne; indywidualność to coś przestarzałego, co nie pasuje do struktury osobowości „nowoczesnego” człowieka. Lękał się ujawniania indywidualności, ponieważ z taką postawą jest związane, jego zdaniem, ryzyko popełniania błędów. Nie przyszło mu […]
Najważniejsze to przystosować się do obiektywnych warunków
„Jaka jest pańska prywatna opinia na ten temat, abstrahując od poglądu naukowców i polityków?” – zapytałem swojego pacjenta, trzydziestopięcioletniego pracownika przedsiębiorstwa handlowego, piastującego stanowisko kierownicze. Odpowiedział: „Moje prywatne zdanie nie ma najmniejszego znaczenia. Liczy się wyłącznie fakt, że znam i reprezentuję poglądy powszechnie aprobowane”. Zadałem mu następne pytanie: „W jakiej dziedzinie życia chciałby pan podkreślić […]
Przystosowanie
„Coraz więcej ludzi jest przekonanych, że nie powinni mieć żadnych wątpliwości, żadnych problemów, nie powinni podejmować żadnego ryzyka, że powinni czuć się zawsze «bezpiecznie»”, pisze Erich Fromm. Z lęku przed zwątpieniem, przed problemami, przed ryzykiem ludzie robią wszystko, byle tylko przystosować się do realiów życia. Wierzą, że jeżeli zawsze będą postępować prawidłowo, zgodnie z normami […]
Krytyki społecznej nie powinno się od razu kojarzyć ze światopoglądem marksistowskim
Warto przy tym zauważyć, że powyższa krytyka naszego kapitalistycznego społeczeństwa nie wyszła spod pióra „typowego marksisty”, toteż osoby o poglądach prawicowych nie mają powodu do odrzucenia lektury strony. W jednym z listów do mnie Dieter Duhm napisał: „Jako dyplomowany psycholog i socjolog zrezygnowałem w lecie 1974 r. z pracy dydaktycznej na uczelni, ponieważ dość już […]
Większość z nas obwinia samych siebie za problemy
Odnoszę wrażenie, że nie uświadamiamy sobie znaczenia wychowania i sytuacji społecznej jako głównych przyczyn naszych własnych problemów. Większość z nas obwinia samych siebie za te problemy. Wina ta rzekomo polega na braku odwagi do samorealizacji, na odczuwaniu lęku i dokuczliwych kompleksów. Lęk i kompleksy można skutecznie zlikwidować jedynie wtedy, gdy proces wychowawczy, któremu jest poddawana […]